Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει την Ευρωπαϊκή Ημέρα Χωρίς Θανάσιμους Τραυματισμούς μια πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Αστυνομικού ∆ικτύου Τροχαίας TISPOL. Στόχος, την 21 Σεπτεμβρίου 2016 να μην υπάρξουν θάνατοι μετά από οδική σύγκρουση.
Πως μπορεί να αποφευχθεί μια οδική σύγκρουση και κατ’ επέκταση ένας τραυματισμός, μια αναπηρία ή ένας θάνατος; Όταν οδηγούμε με ασφάλεια, σεβόμαστε τους άλλους χρήστες του οδικού δικτύου και ακολουθούμε τον Κώδικα Οδικής Ασφάλειας (Κ.Ο.Κ).
Το θέμα της οδικής ασφάλειας εμπίπτει κάτω από το ευρύτερο πλαίσιο της δημόσιας υγείας και πιο συγκεκριμένα κάτω από το θέμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Κατά συνέπεια, μια οδική σύγκρουση μπορεί να αποφευχθεί όταν εφαρμόζουμε μια σωστή οδηγική συμπεριφορά.
Όπως έχει ειπωθεί και σε προηγούμενα κείμενα η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα των στάσεων (attitudes) και πεποιθήσεων (perceptions) του ατόμου προς τη συγκεκριμένη συμπεριφορά και το αποτέλεσμά της. Με άλλα λόγια η υπερβολική ταχύτητα, η χρήση της ζώνης ασφαλείας ή του κράνους, η χρήση του κινητού τηλεφώνου εν ώρα οδήγησης (distraction) είναι όλες συμπεριφορές. Αυτές καθορίζονται από α) την αυτογνωσία μας, β) τις στάσεις και πεποιθήσεις μας σχετικά με την οδηγική μας ικανότητα, γ) τις στάσεις και πεποιθήσεις μας σχετικά με την οδηγική των άλλων οδηγών και δ) την υποκειμενική αξιολόγηση της πιθανότητας να συμβεί ένα ατύχημα (Machin and Sankey, 2008) λόγο της οδηγικής μου συμπεριφοράς.
Πιο συγκεκριμένα, η επικίνδυνη οδηγική συμπεριφορά σχετίζεται με την πεποίθηση των οδηγών ότι είναι έμπειροι οδηγοί, έχουν καλά αντανακλαστικά και κρίση, και η δική τους οδηγική συμπεριφορά και ικανότητα είναι ανώτερη των άλλων οδηγών. Αυτό έχει ως συνέπεια να υποτιμούν την πιθανότητα να εμπλακούν σε οδικό ατύχημα όποτε διατηρούν την επικίνδυνη οδηγική συμπεριφορά (Taylor & Brown, 1988; Helwey-Larsen & Sheppherd, 2001;Gosselin et al, 2010; Rothman et al., 1996).
Δυστυχώς οι περισσότεροι οδηγοί υποτιμούμε την πιθανότητα ότι θα εμπλακούμε σε οδική σύγκρουση, συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε την επικίνδυνη οδηγική συμπεριφορά γιατί ουσιαστικά πιστεύουμε ότι έχουμε τον έλεγχο και μπορεί να προλάβουμε να αποφύγουμε τη σύγκρουση. Η σύγκρουση όμως έχει αρνητικές συνέπειες τόσο για τον τραυματία και την οικογένειά του όσο και για το θανούντα και την οικογένειά του. Αυτά θα αναλυθούν σε ένα επόμενο άρθρο.
Ουσιαστικά οι παρεμβάσεις για μείωση της επικίνδυνης οδηγικής συμπεριφοράς πρέπει να στοχεύουν στην διαχείριση αυτών των πεποιθήσεων που έχουν οι οδηγοί. Πρέπει επίσης να προσαρμόζονται στην κάθε συμπεριφορά ξεχωριστά αφού οι πεποιθήσεις και στάσεις που καθορίζουν την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ είναι διαφορετικές από εκείνες που καθορίζουν την υπερβολική ταχύτητα ή την χρήση της ζώνης ασφαλείας.
Ποιες οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας παρέμβασης με στόχο την βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς ή την μείωση της επικίνδυνης οδηγικής συμπεριφοράς;
Ουσιαστικά επιλέγεται η οδηγική συμπεριφορά π.χ. ζώνη ασφαλείας. Στη συνέχεια επιλέγεται ο πληθυσμός (φύλο, ηλικία κ.τ.λ.) του οποίου οι πεποιθήσεις και στάσεις σχετικά με τη χρήση της ζώνης ασφαλείας θα μετρηθούν, θα μελετηθούν. Αξιολογούνται οι παράγοντες που εξηγούν αυτή τη συμπεριφορά και τέλος αναπτύσσεται η παρέμβαση η οποία στοχεύει στους ψυχολογικούς αυτούς παράγοντες και η οποία είναι επίσης αποτέλεσμα τεκμηριωμένης βιβλιογραφικής ανασκόπησης.